Хадислар
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам келажак фитналар ҳақида
Биринчи ҳадис
عن أبي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ سَتَكُونُ فِتَنٌ الْقَاعِدُ فِيهَا خَيْرٌ مِنْ الْقَائِمِ وَالْقَائِمُ فِيهَا خَيْرٌ مِنْ الْمَاشِي وَالْمَاشِي فِيهَا خَيْرٌ مِنْ السَّاعِي وَمَنْ يُشْرِفْ لَهَا تَسْتَشْرِفْهُ وَمَنْ وَجَدَ مَلْجَأً أَوْ مَعَاذًا فَلْيَعُذْ بِهِ. (رواه البخاري مسلم).
Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: "Яқинда фитналар* бўлади. Ўша пайтда ўтирган одам турган одамдан кўра яхшироқдир. Турган одам юргандан кўра яхшироқдир. Юрган одам югургандан кўра яхшироқдир. Кимки фитналарга юзма-юз чиқса, фитна уни йиқитади. Кимки қочадиган ёки яширинадиган жой топса, бас ўша ерга яширинсин”. (Бухорий ва Муслим).
__________
* Ибн Ҳажар: "Фитна - подшолик талашишдаги ихтилофлар оқибатидан пайдо бўладиган, ким ҳақу ким ноҳақ билиб бўлмайдиган чигаллик”. (Фатҳул-борий, 13/34).
* * *
Иккинчи ҳадис
عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ أَنَّهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُوشِكُ أَنْ يَكُونَ خَيْرَ مَالِ الْمُسْلِمِ غَنَمٌ يَتْبَعُ بِهَا شَعَفَ الْجِبَالِ وَمَوَاقِعَ الْقَطْرِ يَفِرُّ بِدِينِهِ مِنْ الْفِتَنِ. (رواه البخاري).
Абу Саид разияллоҳу анҳудан ривоят. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: "Мусулмоннинг энг яхши моли қўй бўлиб, унинг кетидан эргашиб, тоғлар чўққисига, водийлар бағрига кетади - фитналардан динини олиб қочади”. (Бухорий).
* * *
Учинчи ҳадис
عَنْ أَبي هُرَيْرَةَ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ يُقْبَضُ الْعِلْمُ وَيَظْهَرُ الْجَهْلُ وَالْفِتَنُ وَيَكْثُرُ الْهَرْجُ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَمَا الْهَرْجُ فَقَالَ هَكَذَا بِيَدِهِ فَحَرَّفَهَا كَأَنَّه يُرِيدُ الْقَتْلَ (البخاري).
Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: "Илм кўтарилади, жаҳолат ва фитналар тарқалади, "ҳарж” кўпаяди”. Ё Расулуллоҳ, "ҳарж”* нима, деб сўрашди. Расулуллоҳ қўлларини айлантириб, қатлга ишора қилдилар”. (Бухорий).
__________
* "Алҳарж” - охир замондаги фитналар ва қатлнинг кўпайиши. (Лисонул-араб, 2/369).
* * *
Тўртинчи ҳадис
عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ - صلى الله عليه وسلم - "وَالَّذِى نَفْسِى بِيَدِهِ لاَ تَذْهَبُ الدُّنْيَا حَتَّى يَأْتِىَ عَلَى النَّاسِ يَوْمٌ لاَ يَدْرِى الْقَاتِلُ فِيمَ قَتَلَ وَلاَ الْمَقْتُولُ فِيمَ قُتِلَ” .فَقِيلَ كَيْفَ يَكُونُ ذَلِكَ؟ قَالَ: "الْهَرْجُ. الْقَاتِلُ وَالْمَقْتُولُ فِى النَّارِ”.(رواه مسلم).
Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: "Жоним Унинг қўлида бўлган Зотга қасамки, то одамлар устига қотил нима учун ўлдирганини, ўлдирилган нима учун ўлдирилганини билмай қоладиган кун келмагунча дунё тугамайди”. Бу қандай бўлади, деб сўрашди. Расулуллоҳ дедилар: "Ал-ҳарж. Ўлдирган ҳам, ўлдирилган ҳам дўзахда”. (Муслим).
* * *
Бешинчи ҳадис
عن أبي هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ - صلى الله عليه وسلم - "لاَ تَحَاسَدُوا وَلاَ تَنَاجَشُوا وَلاَ تَبَاغَضُوا وَلاَ تَدَابَرُوا وَلاَ يَبِعْ بَعْضُكُمْ عَلَى بَيْعِ بَعْضٍ وَكُونُوا عِبَادَ اللَّهِ إِخْوَانًا. الْمُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِمِ لاَ يَظْلِمُهُ وَلاَ يَخْذُلُهُ وَلاَ يَحْقِرُهُ. التَّقْوَى هَا هُنَا”. وَيُشِيرُ إِلَى صَدْرِهِ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ "بِحَسْبِ امْرِئٍ مِنَ الشَّرِّ أَنْ يَحْقِرَ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ كُلُّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ حَرَامٌ دَمُهُ وَمَالُهُ وَعِرْضُهُ”. (مسلم).
Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: "Бир-бирингизга ҳасад қилмангиз, молингизни мақтаб баҳосини оширмангиз, бир-бирингизни ёмон кўрмангиз, узилишиб кетмангиз, бирингиз иккинчингизнинг савдоси устига савдо қилмасин. Аллоҳнинг ака-ука бандалари бўлингиз. Мусулмон - мусулмоннинг биродари. Унга зулм қилмайди, уни ёрдамсиз ташлаб қўймайди, таҳқирламайди. Тақво мана бу ердадир”. Уч марта шундай деб кўкракларига ишора қилдилар. "Инсоннинг мусулмон биродарини таҳқирлаши унинг ёмонлигига кифоядир. Ҳар бир мусулмоннинг қони, моли ва обрўси икинчи мусулмон учун ҳаромдир”.(Муслим).
* * *
Олтинчи ҳадис
عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ عَنِ النَّبِىِّ - صلى الله عليه وسلم - أَنَّهُ قَالَ فِى حَجَّةِ الْوَدَاعِ:
"وَيْحَكُمْ - أَوْ قَالَ وَيْلَكُمْ - لاَ تَرْجِعُوا بَعْدِى كُفَّارًا يَضْرِبُ بَعْضُكُمْ رِقَابَ بَعْضٍ” .(رواه مسلم).
Абдуллоҳ ибн Умар разияллоҳу анҳумодан ривоят. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам видолашув ҳажида айтдилар: "Ҳолингизга вой - мендан сўнг бир-бирингизнинг бўйнингизни чопадиган кофирларга айланиб кетмангиз”.(Муслим).
* * *
Еттинчи ҳадис
عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ مَنْ حَمَلَ عَلَيْنَا السِّلَاحَ فَلَيْسَ مِنَّا. (رواه البخاري).
Абдуллоҳ ибн Умар разияллоҳу анҳумодан ривоят. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: "Кимки бизга қарши қурол кўтарса, бас у биздан эмас”.(Бухорий).
* * *
Саккизинчи ҳадис
عن محمود بن لبيد - رضي اللّه عنه - قال: إنّ رسول اللّه صلّى اللّه عليه وسلّم قال:
"اثنان يكرههما ابن آدم، يكره الموت، والموت خير للمؤمن من الفتنة، ويكره قلّة المال، وقلّة المال أقلّ للحساب”. (رواه أحمد والبغوي وأورده الألباني في الصحيحة).
Маҳмуд ибн Лабийд разияллоҳу анҳудан ривоят. Расулуллоҳ соллалоҳу алайҳи ва саллам дедилар: "Икки нарса борки, одам боласи уни ёмон кўради. У ўлимни ёмон кўради. Ўлим эса мўмин учун фитнадан кўра яхшироқдир*. У моли кам бўлишини ёмон кўради. Моли кам бўлиш эса ҳисоб бериш учун енгилдир”.(Аҳмад, Бағавий, Албоний).
____________
* Ибн Ҳажар: "Фитналарга қўшилиб кетишдан кўра ўлим афзалроқдир”. (Фатҳул-борий, 20/65).
* * *
Тўққизинчи ҳадис
عن أُسَامَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ أَشْرَفَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَلَى أُطُمٍ مِنْ آطَامِ الْمَدِينَةِ فَقَالَ هَلْ تَرَوْنَ مَا أَرَى إِنِّي لَأَرَى مَوَاقِعَ الْفِتَنِ خِلَالَ بُيُوتِكُمْ كَمَوَاقِعِ الْقَطْرِ”. (رواه البخاري).
Усома разияллоҳу анҳудан ривоят. У киши деди: Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам Мадина қўрғонларидан бирига кўз тикиб дедилар: "Мен кўраётган нарсаларни кўраяпсизларми? Мен уйларингиз орасида худди ёмғир ёғадиган мавзелар каби фитна ёғиладиган ўринларни кўраяпман”*. (Бухорий).
___________
* Ибн Ҳажар: "Ҳадисда (Мадинада - тарж.) уйлар оралаб фитналар тарқалиши ҳақида хабар берилган. Токи, мусулмонлар шунга тайёр бўлсинлар ва уларга аралашиб қолишдан сақлансинлар. Аллоҳдан сабр тилаб, ёмонликлардан нажот беришини сўрасинлар”. (Фатҳул-борий, 20/65).
* * *
Ўнинчи ҳадис
عَنْ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- إِذَا أَمْسَى قَالَ "أَمْسَيْنَا وَأَمْسَى الْمُلْكُ لِلَّهِ وَالْحَمْدُ لِلَّهِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ اللَّهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ خَيْرِ هَذِهِ اللَّيْلَةِ وَخَيْرِ مَا فِيهَا وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّهَا وَشَرِّ مَا فِيهَا اللَّهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْكَسَلِ وَالْهَرَمِ وَسُوءِ الْكِبَرِ وَفِتْنَةِ الدُّنْيَا وَعَذَابِ الْقَبْرِ”. (رواه البخاري ومسلم واللفظ له).
Абдуллоҳ разияллоҳу анҳудан ривоят. У киши дедилар: Расулуллоҳ соллалоҳу алайҳи ва саллам кеч кирган пайтда айтар эдилар: "Биз ва жамики подшоҳлик Аллоҳники бўлган ҳолда кечга кирдик. Ҳамд Аллоҳга бўлсин. Аллоҳдан бошқа ҳеч бир худо йўқ. Унинг бирор шериги йўқ. Эй Аллоҳим, мен Сендан бу кечанинг яхшилигидан ва кеча ичидаги нарсаларнинг яхшилигидан сўрайман. Сендан бу кечанинг ёмонлигидан ва кеча ичидаги нарсаларнинг ёмонлигидан паноҳ сўрайман. Эй Аллоҳим, мен Сендан ялқовликдан, жуда қартайиб кетишдан, хунук қариликдан, дунё фитнасидан ва қабр азобидан асрашингни сўрайман". (Бухорий ва Муслим).
* * *
Ўн биринчи ҳадис
عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ اسْتَيْقَظَ لَيْلَةً فَقَالَ: "سُبْحَانَ اللَّهِ مَاذَا أُنْزِلَ اللَّيْلَةَ مِنْ الْفِتْنَةِ مَاذَا أُنْزِلَ مِنْ الْخَزَائِنِ مَنْ يُوقِظُ صَوَاحِبَ الْحُجُرَاتِ يَا رُبَّ كَاسِيَةٍ فِي الدُّنْيَا عَارِيَةٍ فِي الْآخِرَةِ”. (رواه البخاري).
Умми Салама разияллоҳу анҳодан ривоят. Бир куни тунда Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам уйғониб, дедилар: "Субҳаналлоҳ, Аллоҳ бу кеча қанча фитна нозил қилди! Яна қанча хазиналар нозил қилди! Ҳужра аҳлларини ким уйғотади? Эҳ, бу дунёда қанча кийимлилар Охиратда яланғочдирлар!”.(Бухорий).
* * *
Ўн иккинчи ҳадис
عن عبد الله قال: قال لنا رسول الله صلى الله عليه و سلم: "إنكم سترون بعدي أثرة وأمورا تنكرونها”. قالوا فما تأمرنا يا رسول الله؟ قال: "أدوا إليهم حقهم وسلوا الله حقكم”. (رواه البخاري والنسائي وأبو داود).
Абдуллоҳ ибн Масъуддан ривоят. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: "Сизлар яқинда мендан кейин ўзини ҳаммадан устун қўйишни ва ҳаммангиз рад этадиган ишларни кўрасиз”. Одамлар сўрашди: Шунда бизни нимага буюрасиз, эй Расулуллоҳ? У киши дедилар: "Уларнинг ҳақларини адо этинг, ўзингизнинг ҳақингизни Алллоҳдан сўранг”. (Бухорий, Насоий, Абу Довуд).
* * *
Ўн учинчи ҳадис
عَنْ أَبِي مُوسَى عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: "إِذَا مَرَّ أَحَدُكُمْ فِي مَسْجِدِنَا أَوْ فِي سُوقِنَا وَمَعَهُ نَبْلٌ فَلْيُمْسِكْ عَلَى نِصَالِهَا أَوْ قَالَ فَلْيَقْبِضْ بِكَفِّهِ أَنْ يُصِيبَ أَحَدًا مِنْ الْمُسْلِمِينَ مِنْهَا شَيْءٌ”. (رواه البخاري).
Абу Мусодан ривоят. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам: "Сизлардан қайси бирингиз ёнида ўқлари билан бизнинг масжидимиздан ёки бозоримиздан ўтса, бас унинг тиғидан ушлаб олсин” дедилар. Ёки: "Кафти билан чангаллаб олсин, токи улардан бирон нарса мусулмонлардан биронта одамга тегиб кетмасин”, дедилар. (Бухорий).
* * *
Ўн тўртинчи ҳадис
عن عَبْدُ اللَّهِ، قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: "سِبَابُ الْمُسْلِمِ فُسُوقٌ وَقِتَالُهُ كُفْرٌ”. (رواه البخاري).
Абдуллоҳ ибн Масъуддан ривоят. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: "Мусулмонни сўкиш - фосиқлик, у билан уруш қилиш кофирликдир”.(Бухорий).
* * *
Ўн бешинчи ҳадис
عَنْ أَبِى بَكْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "إِذَا الْتَقَى الْمُسْلِمَانِ بِسَيْفَيْهِمَا فَالْقَاتِلُ وَالْمَقْتُولُ فِى النَّارِ” .(رواه البخاري ومسلم).
Абу Бакрадан ривоят. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: "Икки мусулмон бир-бирларига қиличлари билан тўқнашар эканлар, бас ўлдирган ҳам, ўлдирилган ҳам дўзахдадир”. (Бухорий ва Муслим).
* * *
Ўн олтинчи ҳадис
عَنْ ثَوْبَانَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "إِنَّ اللَّهَ زَوَى لِىَ الأَرْضَ فَرَأَيْتُ مَشَارِقَهَا وَمَغَارِبَهَا وَإِنَّ أُمَّتِى سَيَبْلُغُ مُلْكُهَا مَا زُوِىَ لِى مِنْهَا وَأُعْطِيتُ الْكَنْزَيْنِ الأَحْمَرَ وَالأَبْيَضَ
وَإِنِّى سَأَلْتُ رَبِّى لأُمَّتِى أَنْ لاَ يُهْلِكَهَا بِسَنَةٍ بِعَامَّةٍ وَأَنْ لاَ يُسَلِّطَ عَلَيْهِمْ عَدُوًّا مِنْ سِوَى أَنْفُسِهِمْ فَيَسْتَبِيحَ بَيْضَتَهُمْ
وَإِنَّ رَبِّى قَالَ يَا مُحَمَّدُ إِنِّى إِذَا قَضَيْتُ قَضَاءً فَإِنَّهُ لاَ يُرَدُّ وَإِنِّى أَعْطَيْتُكَ لأُمَّتِكَ أَنْ لاَ أُهْلِكَهُمْ بِسَنَةٍ بِعَامَّةٍ وَأَنْ لاَ أُسَلِّطَ عَلَيْهِمْ عَدُوًّا مِنْ سِوَى أَنْفُسِهِمْ يَسْتَبِيحُ بَيْضَتَهُمْ وَلَوِ اجْتَمَعَ عَلَيْهِمْ مَنْ بِأَقْطَارِهَا - أَوْ قَالَ مَنْ بَيْنَ أَقْطَارِهَا - حَتَّى يَكُونَ بَعْضُهُمْ يُهْلِكُ بَعْضًا وَيَسْبِى بَعْضُهُمْ بَعْضًا” . (رواه مسلم).
Савбон разяллоҳу анҳудан ривоят. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: "Аллоҳ менга ерни "жамлаб” берди - мен унинг машриқлари ва мағрибларини кўрдим. Умматимнинг ҳукмронлиги ернинг менга "тўплаб” кўрсатилган нуқтасигача етади. Менга икки - қизил ва оқ - хазина берилди*.
Мен Раббимдан умматимни оммавий қаҳатчилик билан ҳалок қилмаслигини ва улар устидан уларнинг илдизларини қурита оладиган ўзларидан бошқа бирор душманни ҳукмрон қилиб қўймаслигини сўрадим.
Раббим менга деди: "Эй Муҳаммад, агар Мен бирор нарсага ҳукм қилсам, бас у асло рад этилмас. Мен сизнинг умматингизга уларни оммавий қаҳатчилик билан ҳалок қилмаслик ва - агар ўзлари бир-бирларини ҳалок қилмасалар ва бир-бирларини асирга олмасалар - ернинг ҳамма бурчакларидан йиғилиб келганда ҳам уларнинг илдизларини қурита оладиган, ўзларидан бошқа бирор душманни улар устидан ҳукмрон қилиб қўймасликни ато қилдим”. (Муслим).
__________
* "Икки хазинадан мурод олтин ва кумушдир. Бу Форс ва Шом подшоҳлари Кисро ва Қайсарнинг хазиналари эди”. (Шарҳун-наваий, 18/13).
* * *
Ўн еттинчи ҳадис
عَنْ عَامِر بْن سَعْدٍ عَنْ أَبِيهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَقْبَلَ ذَاتَ يَوْمٍ مِنَ الْعَالِيَةِ حَتَّى إِذَا مَرَّ بِمَسْجِدِ بَنِى مُعَاوِيَةَ دَخَلَ فَرَكَعَ فِيهِ رَكْعَتَيْنِ وَصَلَّيْنَا مَعَهُ وَدَعَا رَبَّهُ طَوِيلاً ثُمَّ انْصَرَفَ إِلَيْنَا فَقَالَ صلى الله عليه وسلم سَأَلْتُ رَبِّى ثَلاَثًا فَأَعْطَانِى ثِنْتَيْنِ وَمَنَعَنِى وَاحِدَةً سَأَلْتُ رَبِّى أَنْ لاَ يُهْلِكَ أُمَّتِى بِالسَّنَةِ فَأَعْطَانِيهَا وَسَأَلْتُهُ أَنْ لاَ يُهْلِكَ أُمَّتِى بِالْغَرَقِ فَأَعْطَانِيهَا وَسَأَلْتُهُ أَنْ لاَ يَجْعَلَ بَأْسَهُمْ بَيْنَهُمْ فَمَنَعَنِيهَا .(رواه مسلم).
Омир ибн Саъд ўз отасидан ривоят қилди. Бир куни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Мадинанинг юқори томонидан кела туриб, Бани Муовиянинг масжиди олдидан ўтдилар. Масжидга кириб икки ракъат намоз ўқидилар. Биз ҳам у киши билан бирга намоз ўқидик. Расулуллоҳ Раббиларига узоқ дуо қилдилар, сўнг бизга юзланиб дедилар: "Мен Раббимдан учта нарсани сўрадим. Иккитасини берди, биттасини бермади. Раббимдан умматимни қаҳатчилик (қурғоқчилик) билан ҳалок қилмаслигини сўрадим, буни берди. Ундан умматимни сувга ғарқ қилмаслигини сўрадим, буни берди. Ундан умматим орасида урушлар бўлмаслигини сўрадим, буни бермади”. (Муслим).
* * *
Ўн саккизинчи ҳадис
عن زينب بنت جحش أنها قالت استيقظ رسول الله صلى الله عليه و سلم من نومه وهو محمر وجهه وهو يقول: "لا إله إلا الله. ويل للعرب من شر اقترب. فتح اليوم من ردم يأجوج ومأجوج” وعقد بيديه عشرة. قالت زينب: قلت يا رسول الله أنهلك وفينا الصالحون؟ : قال: إذا كثر الخَبَثُ. (رواه ابن ماجه قال الشيخ الألباني : صحيح).
Зайнаб бинти Жаҳшдан ривоят. Бир кеча Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам уйқуларидан юзлари қизарган ҳолда бундай деб уйғондилар: "Ла илаҳа илллаллоҳ! Яқинлашиб келаётган ёмонликдан арабларнинг ҳолига вой! Бугун Яъжуж-Маъжуж тўғонидан мана бунча очилди”. Шундай деб қўлларини букиб, ўн ишорасини қилдилар*. Мен дедим: "Ичимизда яхши инсонлар бўлса ҳам ҳалок бўламизми?” У киши дедилар: "(Ҳа), агар ёмонлик кўпайса”. (Ибн Можа).
__________
*Қўлни мушт ҳолига келтириб, бош бармоқни тик тутилса, араб ёзувидаги ўн рақами ҳосил бўлади. Бундан мурод Яъжуж-Маъжуж йўлида очилган тешикнинг миқдорини англатишдир. (Тарж.)
* * *
Ўн тўққизинчи ҳадис
عن فسيلة قالت سمعت أبي يقول: سألت رسول الله صلى الله عليه و سلم فقلت يا رسول الله امن العصبية ان يحب الرجل قومه قال لا ولكن من العصبية ان ينصر الرجل قومه على الظلم. (رواه أحمد. تعليق شعيب الأرنؤوط : حديث حسن).
Фасила отасидан ривоят қилади. Мен отамнинг бундай деганларини эшитдим: "Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан сўрадим: "Эй Расулуллоҳ, инсон ўз қавмини яхши кўриши "асабийят”данми?* Расулуллоҳ дедилар: "Йўқ, лекин киши ўз қавмига зулм устида ёрдам бериши "асабийят”дандир”.(Аҳмад; Арнаут: ҳасан).
__________
*العصبية 1) уруғчилик руҳи, 2) қабилалараро келишолмаслик руҳи; ашаддий тарафкашлик, кўр кўрона берилганлик… 3) муросасизлик (Аннайм, 542).
* * *
Йигирманчи ҳадис
عَنْ جُنْدَبِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْبَجَلِىِّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "مَنْ قُتِلَ تَحْتَ رَايَةٍ عُمِّيَّةٍ يَدْعُو عَصَبِيَّةً أَوْ يَنْصُرُ عَصَبِيَّةً فَقِتْلَةٌ جَاهِلِيَّةٌ. (رواه مسلم).
Жундаб бин Абдуллоҳ Ал-Бажалийдан ривоят. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: "Кимки уруғчиликка чақирган ёки уруғчиликни қўллаган ҳолда кўр фитна байроғи остида ўлдирилса, бас унинг ўлими жоҳилият ўлимидир”. (Муслим).
Қабр азоби ҳақида
Бу ерда қабр азоби ҳақида сўралган савол муносабати билан Саҳиҳул-Бухорий ҳадисларидан 7тасининг таржимасини келтираяпмиз.
* * *
Биринчи ҳадис
عَنْ أَسْمَاءَ بِنْت أَبِي بَكْرٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا تَقُولُ قَامَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ خَطِيبًا فَذَكَرَ فِتْنَةَ الْقَبْرِ الَّتِي يَفْتَتِنُ فِيهَا الْمَرْءُ فَلَمَّا ذَكَرَ ذَلِكَ ضَجَّ الْمُسْلِمُونَ ضَجَّةً. (صحيح البخاري ت - (3 / 361).
Асмо бинт Аби Бакр разияллоҳу анҳумодан ривоят. У аёл айтадилар: "Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам туриб, хутба қилдилар. Шунда инсоннинг бошига тушадиган қабр фитнасини зикр этдилар. Ўшани зикр қилган пайтларида мусулмонлар ўкириб юбордилар”. (Саҳиҳул-Бухорий - 3/361).
* * *
Иккинчи ҳадис
عَنْ قَتَادَةَ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا وُضِعَ فِي قَبْرِهِ وَتَوَلَّى عَنْهُ أَصْحَابُهُ وَإِنَّهُ لَيَسْمَعُ قَرْعَ نِعَالِهِمْ أَتَاهُ مَلَكَانِ فَيُقْعِدَانِهِ فَيَقُولَانِ مَا كُنْتَ تَقُولُ فِي هَذَا الرَّجُلِ لِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَأَمَّا الْمُؤْمِنُ فَيَقُولُ أَشْهَدُ أَنَّهُ عَبْدُ اللَّهِ وَرَسُولُهُ فَيُقَالُ لَهُ انْظُرْ إِلَى مَقْعَدِكَ مِنْ النَّارِ قَدْ أَبْدَلَكَ اللَّهُ بِهِ مَقْعَدًا مِنْ الْجَنَّةِ فَيَرَاهُمَا جَمِيعًا قَالَ قَتَادَةُ وَذُكِرَ لَنَا أَنَّهُ يُفْسَحُ لَهُ فِي قَبْرِهِ ثُمَّ رَجَعَ إِلَى حَدِيثِ أَنَسٍ قَالَ وَأَمَّا الْمُنَافِقُ وَالْكَافِرُ فَيُقَالُ لَهُ مَا كُنْتَ تَقُولُ فِي هَذَا الرَّجُلِ فَيَقُولُ لَا أَدْرِي كُنْتُ أَقُولُ مَا يَقُولُ النَّاسُ فَيُقَالُ لَا دَرَيْتَ وَلَا تَلَيْتَ وَيُضْرَبُ بِمَطَارِقَ مِنْ حَدِيدٍ ضَرْبَةً فَيَصِيحُ صَيْحَةً يَسْمَعُهَا مَنْ يَلِيهِ غَيْرَ الثَّقَلَيْنِ . (صحيح البخاري ت - (3 / 362)
Қатода Анас ибн Молик разияллоҳу анҳудан ривоят қилади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: "Шубҳасиз, банда қабрига қўйиб бўлинса, унинг дўстлари орқаларига қараб кетадилар. Банда уларнинг оёқ товушларини эшитади. Шунда унинг олдига иккита фаришта келиб, уни ўтқизадилар ва Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламга ишора қилиб: "Мана бу инсон ҳақида нима деб айтар эдинг?” деб сўрайдилар. Шунда мўмин одам дарҳол жавоб беради: "Мен гувоҳлик бераман, у зот Аллоҳнинг бандаси ва расулидирлар”. Бас, у одамга айтилади: "Қара, сенинг дўзахдан бўлган ўрнингни Аллоҳ жаннатдан бир ўринга алмаштирди”. Шунда банда ҳар иккисини ҳам кўради”. Қатода деди: "Бизга айтишган: шу пайт у одамнинг қабри кенгайтириб юборилади”. Кейин Қатода яна Анаснинг ҳадисига қайтди."Расулуллоҳ дедилар: "Мунофиқ ва кофирдан: "Бу инсон ҳақида нима деб айтар эдинг? ” деб сўралганда у: "Билмайман, одамлар нима деса, мен ҳам шуни айтар эдим”, дейди. Унга: "Билмадинг ҳам, ўқимадинг ҳам!” дейишади ва темир гурзилар билан уни шундай уришади, у қаттиқ чинқириб юборади. Унинг фарёдини атрофдаги инсондан бошқа ҳамма нарса эшитади”.(Саҳиҳул-Бухорий - 3/362).
* * *
Учини ҳадис
عَنْ ابْنَة خَالِدِ بْنِ سَعِيدِ بْنِ الْعَاصِ أَنَّهَا سَمِعَتْ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَهُوَ يَتَعَوَّذُ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ . (صحيح البخاري ت - (3 / 365)
Холид ибн Саид ибн Оснинг қизидан ривоят. У аёл Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг қабр азобидан паноҳ сўраб дуо қилаётганларини эшитди. (Саҳиҳул-Бухорий - 3/365).
* * *
Тўртинчи ҳадис
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَدْعُو وَيَقُولُ اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ وَمِنْ عَذَابِ النَّارِ وَمِنْ فِتْنَةِ الْمَحْيَا وَالْمَمَاتِ وَمِنْ فِتْنَةِ الْمَسِيحِ الدَّجَّالِ . (صحيح البخاري ت - (3 / 366)
Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят. У киши дедилар: "Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дуо қилиб, бундай дер эдилар: "Эй Аллоҳим, мен Сендан қабр азобидан, дўзах азобидан, тириклигу ўлим фитнасидан ва Масиҳи Дажжол фитнасидан паноҳ беришингни сўрайман”. (Саҳиҳул-Бухорий - 3/366).
* * *
Бешинчи ҳадис
عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا مَرَّ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَلَى قَبْرَيْنِ فَقَالَ إِنَّهُمَا لَيُعَذَّبَانِ وَمَا يُعَذَّبَانِ مِنْ كَبِيرٍ ثُمَّ قَالَ بَلَى أَمَّا أَحَدُهُمَا فَكَانَ يَسْعَى بِالنَّمِيمَةِ وَأَمَّا أَحَدُهُمَا فَكَانَ لَا يَسْتَتِرُ مِنْ بَوْلِهِ قَالَ ثُمَّ أَخَذَ عُودًا رَطْبًا فَكَسَرَهُ بِاثْنَتَيْنِ ثُمَّ غَرَزَ كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا عَلَى قَبْرٍ ثُمَّ قَالَ لَعَلَّهُ يُخَفَّفُ عَنْهُمَا مَا لَمْ يَيْبَسَا . (صحيح البخاري ت - (3 / 367)
Абдуллоҳ ибн Аббос разияллоҳу анҳумодан ривоят. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам икки қабр олдидан ўтдилар. Шунда у зот айтдилар: "Бу иккиси шубҳасиз азобланаяпти. Уларнинг азобланиши катта гуноҳ туфайлидир”. Кейин дедилар: "Ҳа шундай. Уларнинг бири чақимчилик қилиб юрар эди. Иккинчиси эса ўзининг сийдигидан эҳтиёт бўлмас эди ". Абдуллоҳ дедилар: "Кейин у зот бир ҳўл новдани олиб, икки бўлак қилиб синдирдилар. Сўнг ҳар бирини биттадан қабрга тиқиб қўйдилар”. Кейин айтдилар: "Шоядки, бу иккисининг азоби шу икки новда қуригунча енгиллашиб турса”. (Саҳиҳул-Бухорий - 3/367).
* * *
Олтинчи ҳадис
عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ إِنَّ أَحَدَكُمْ إِذَا مَاتَ عُرِضَ عَلَيْهِ مَقْعَدُهُ بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ إِنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ فَمِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَإِنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ فَمِنْ أَهْلِ النَّارِ فَيُقَالُ هَذَا مَقْعَدُكَ حَتَّى يَبْعَثَكَ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ . (صحيح البخاري ت - (3 / 369)
Абдуллоҳ ибн Умар разияллоҳу анҳумодан ривоят. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: "Сизлардан бирингиз ўлса, унга ўлтирадиган ўрни эрталаб ва кечқурун кўрсатиб турилади. Агар жаннат аҳлидан бўлса, бас жаннат аҳлининг ўрнидан, агар дўзах аҳлидан бўлса, дўзах аҳлининг ўрнидан. Унга айтилади: "Мана шу сенинг ўрнингдир. Унга Аллоҳ сени яна Қиёмат куни тирилтирганда кирасан”. (Саҳиҳул-Бухорий - 3/369).
* * *
Еттинчи ҳадис
عَنْ أَبي سَعِيدٍ الْخُدْرِيَّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ يَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا وُضِعَتْ الْجِنَازَةُ فَاحْتَمَلَهَا الرِّجَالُ عَلَى أَعْنَاقِهِمْ فَإِنْ كَانَتْ صَالِحَةً قَالَتْ قَدِّمُونِي قَدِّمُونِي وَإِنْ كَانَتْ غَيْرَ صَالِحَةٍ قَالَتْ يَا وَيْلَهَا أَيْنَ يَذْهَبُونَ بِهَا يَسْمَعُ صَوْتَهَا كُلُّ شَيْءٍ إِلَّا الْإِنْسَانَ وَلَوْ سَمِعَهَا الْإِنْسَانُ لَصَعِقَ . (صحيح البخاري ت - (3 / 371)
Абу Саид Ал-Ҳудрий разияллоҳу анҳудан ривоят. У киши дедилар: "Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: "Маййит тобутга қўйилиб, эркаклар уни елкаларига кўтарган пайтларида агар у солиҳ инсон бўлса, "Мени тезроқ олиб боринглар, мени тезроқ олиб боринглар!” - деб айтади. Агар солиҳ одам бўлмаган бўлса, "Ҳолимга вой! Мени қерга олиб кетаяпсизлар?!” - деб айтади. Унинг овозини инсондан бошқа ҳамма нарса эшитади. Агар унинг овозини инсон эшитганда ҳушидан кетган бўлар эди”. (Саҳиҳул-Бухорий - 3/371).
* * *
Ошуро рўзаси ҳақида
Ошуро рўзасининг тарихи, ҳукми ва фазилати ҳақида икки буюк имом Бухорий ва Муслим ривоят қилган ҳадислардан сайланма
* * *
- Ошуро рўзаси арабларда
- Ошуро рўзаси яҳудийларда
- Ихтиёрий рўза
- Ихтиёрий, аммо афзал
- Чиройли шукрона
- Расулуллоҳ қадрлаган рўза
- Бу куннинг озгинаси ҳам ғанимат
- Рўза тарбияси болаликдан
- Тўққизинчи кун рўзаси ҳам суннат
- Бир йиллик гуноҳларга каффорат
* * *
1. Ошуро рўзаси арабларда
عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا أَنَّ قُرَيْشًا كَانَتْ تَصُومُ يَوْمَ عَاشُورَاءَ فِي الْجَاهِلِيَّةِ ثُمَّ أَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِصِيَامِهِ حَتَّى فُرِضَ رَمَضَانُ وَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : ” مَنْ شَاءَ فَلْيَصُمْهُ وَمَنْ شَاءَ أَفْطَرَ ". أخرجه البخاري ومسلم.
Оиша разияллоҳу анҳодан ривоят. Қурайш жоҳилият даврида Ошуро куни рўза тутар эди. Кейин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам шу куни рўза тутишга буюрдилар. Бу то Рамазон рўзаси фарз бўлгунча ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: "Ким хоҳласа Ошурони тутсин, ким хоҳласа, оғзини очсин”, дегунларича давом этди. (Бухорий ва Муслим ривоятлари).
* * *
2. Ошуро рўзаси яҳудийларда
عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ قَدِمَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الْمَدِينَةَ فَرَأَى الْيَهُودَ تَصُومُ يَوْمَ عَاشُورَاءَ فَقَالَ مَا هَذَا قَالُوا هَذَا يَوْمٌ صَالِحٌ هَذَا يَوْمٌ نَجَّى اللَّهُ بَنِي إِسْرَائِيلَ مِنْ عَدُوِّهِمْ فَصَامَهُ مُوسَى قَالَ فَأَنَا أَحَقُّ بِمُوسَى مِنْكُمْ فَصَامَهُ وَأَمَرَ بِصِيَامِهِ. رواه البخاري.
Ибн Аббос разияллоҳу анҳумодан ривоят. У киши дедилар: "Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам Мадинага келганларида яҳудийларнинг Ошуро куни рўза тутаётганини кўрдилар ва "Бу нима рўза?” деб сўрадилар. Улар айтишди: "Бу яхши кун. Бу кун - Аллоҳ Бани Исроилга ўз душманларидан нажот берган ва Мусо рўза тутган кун”. Расулуллоҳ: "Мусога сизлардан кўра мен ҳақлироқман”,дедилар ва шу куни рўза тутдилар, бошқаларни ҳам бу рўзага буюрдилар”.(Бухорий).
* * *
3. Ихтиёрий рўза
عن ابن عمر رضي الله عنه أن النبي صلى الله عليه وسلم قال في عاشوراء : ” من شاء صام ومن لم يشأ لم يصمه ” أخرجه البخاري ومسلم.
Абдуллоҳ ибн Умар разияллоҳу анҳудан ривоят. Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам Ошуро ҳақида айтдилар: "Ким хоҳласа рўза тутади, ким хоҳламаса, тутмайди”. (Бухорий ва Муслим ривоятлари).
* * *
4. Ихтиёрий, аммо афзал
عَنْ حُمَيْدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ أَنَّهُ سَمِعَ مُعَاوِيَةَ بْنَ أَبِي سُفْيَانَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا يَوْمَ عَاشُورَاءَ عَامَ حَجَّ عَلَى الْمِنْبَرِ يَقُولُ يَا أَهْلَ الْمَدِينَةِ أَيْنَ عُلَمَاؤُكُمْ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ هَذَا يَوْمُ عَاشُورَاءَ وَلَمْ يَكْتُبْ اللَّهُ عَلَيْكُمْ صِيَامَهُ وَأَنَا صَائِمٌ فَمَنْ شَاءَ فَلْيَصُمْ وَمَنْ شَاءَ فَلْيُفْطِرْ. أخرجه البخاري ومسلم.
Ҳумайд ибн Абдурраҳмондан ривоят. У киши Муовия ибн Аби Суфённинг ҳаж қилган йилларида Ошуро кунида минбар устида туриб, бундай деётганларини эшитди: "Эй Мадина аҳли! Уламоларингиз қаерда? Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг бундай деётганларини эшитганман: "Бугун Ошуро куни. Аллоҳ бунинг рўзасини сизларга фарз қилмаган. Мен эса рўзадорман. Ким хоҳласа рўза тутсин, ким хоҳласа, оғзини очсин”. (Бухорий ва Муслим ривоятлари).
* * *
5. Чиройли шукрона
عن أبي موسى رضي الله عنه قال : كان يوم عاشوراء تعده اليهود عيداً قال النبي صلى الله عليه وسلم : ” صوموه أنتم”. أخرجه البخاري ومسلم.
Абу Мусо разияллоҳу анҳудан ривоят. У киши дедилар: Ошуро кунини яҳудийлар байрам санар эдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар:"Сизлар бу куни рўза тутинглар”. (Бухорий ва Муслим ривоятлари).
* * *
6. Расулуллоҳ қадрлаган рўза
عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ : مَا رَأَيْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَتَحَرَّى صِيَامَ يَوْمٍ فَضَّلَهُ عَلَى غَيْرِهِ إِلَّا هَذَا الْيَوْمَ يَوْمَ عَاشُورَاءَ وَهَذَا الشَّهْرَ يَعْنِي شَهْرَ رَمَضَانَ. أخرجه البخاري ومسلم.
Ибн Аббос разияллоҳу анҳумодан ривоят. У киши дедилар: "Мен Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ўзлари афзал санаган кунлардан бирортасининг рўзасига мана бу кун - Ошуронинг ва мана бу ой - Рамазон ойининг рўзаси каби аҳамият берганларини кўрмадим”. (Бухорий ва Муслим ривоятлари).
* * *
7. Бу куннинг озгинаси ҳам ғанимат
عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْأَكْوَعِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قال : أمر النبي صلى الله عليه وسلم رجلا من أسلم أن أذن في الناس أن من كان أكل فليصم بقية يومه ومن لم يكن أكل فليصم فإن اليوم يوم عاشوراء. أخرجه البخاري ومسلم.
Салама ибн Акваъ разияллоҳу анҳудан ривоят. У киши айтди: Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам Асламдан бир одамга буюрдилар: "Одамларга эълон қил: кимки бирор нарса еган бўлса, куннинг қолган қисмида рўза тутсин. Кимки ҳеч нима емаган бўлса, рўза бўлсин. Чунки бугун Ошуро кунидир”. (Бухорий ва Муслим ривоятлари).
* * *
8. Рўза тарбияси болаликдан
عَنِ الرُّبَيِّعِ بِنْتِ مُعَوِّذِ بْنِ عَفْرَاءَ قَالَتْ أَرْسَلَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- غَدَاةَ عَاشُورَاءَ إِلَى قُرَى الأَنْصَارِ الَّتِى حَوْلَ الْمَدِينَةِ ” مَنْ كَانَ أَصْبَحَ صَائِمًا فَلْيُتِمَّ صَوْمَهُ وَمَنْ كَانَ أَصْبَحَ مُفْطِرًا فَلْيُتِمَّ بَقِيَّةَ يَوْمِهِ ". فَكُنَّا بَعْدَ ذَلِكَ نَصُومُهُ وَنُصَوِّمُ صِبْيَانَنَا الصِّغَارَ مِنْهُمْإِنْ شَاءَ اللَّهُ وَنَذْهَبُ إِلَى الْمَسْجِدِ فَنَجْعَلُ لَهُمُ اللُّعْبَةَ مِنَ الْعِهْنِ فَإِذَا بَكَى أَحَدُهُمْ عَلَى الطَّعَامِ أَعْطَيْنَاهَا إِيَّاهُ عِنْدَ الإِفْطَارِ. أخرجه البخاري و مسلم.
Рубаййиъ бинти Муаввиз бин Афроъдан ривоят. У аёл айтди: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Ошуро куни эрталаб ансорийларнинг Мадина атрофидаги қишлоқларига одам юбордилар: "Кимки рўзадор ҳолда тонг оттирган бўлса, рўзасини охирига етказсин. Кимки оғиз очиқ ҳолда тонг оттирган бўлса, куннинг қолган қисмида рўза тутсин”. Биз шундан кейин рўза тутар ва Аллоҳнинг иродаси билан болаларимизнинг кичкиналарига ҳам рўза туттирар эдик. Биз масжидга борардик ва болаларимиз учун юнгдан ўйинчоқ ясар, уларни болаларга улар "овқат”, деб йиғлаганда то ифтор пайти бўлгунча бериб турар эдик”. (Бухорий ва Муслим ривоятлари).
* * *
9. Тўққизинчи кун рўзаси ҳам суннат
عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ رضى الله عنهما قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم ” لَئِنْ بَقِيتُ إِلَى قَابِلٍ لأَصُومَنَّ التَّاسِعَ ". رواه مسلم.
Абдуллоҳ ибн Аббос разияллоҳу анҳумодан ривоят. У киши айтдилар: "Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: "Мен агар келгуси йилгача ҳаёт бўлсам, албатта тўққизинчи куни рўза тутаман”. (Муслим).
* * *
10. Бир йиллик гуноҳларга каффорат
عَنْ أَبِى قَتَادَةَ الأَنْصَارِىِّ رضى الله عنه… ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم : ” ثَلاَثٌ مِنْ كُلِّ شَهْرٍ وَرَمَضَانُ إِلَى رَمَضَانَ فَهَذَا صِيَامُ الدَّهْرِ كُلِّهِ صِيَامُ يَوْمِ عَرَفَةَ أَحْتَسِبُ عَلَى اللَّهِ أَنْ يُكَفِّرَ السَّنَةَ الَّتِى قَبْلَهُ وَالسَّنَةَ الَّتِى بَعْدَهُ وَصِيَامُ يَوْمِ عَاشُورَاءَ أَحْتَسِبُ عَلَى اللَّهِ أَنْ يُكَفِّرَ السَّنَةَ الَّتِى قَبْلَهُ ". رواه مسلم.
Абу Қатода Ал-Ансорий разияллоҳу анҳудан ривоят. У киши айтдилар: "… Сўнг Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: "Ҳар ойдан уч кун рўза, Рамазон рўзаси янаги Рамазонгача - бу бир умр рўза тутиш савобини беради. Арафа кунининг рўзаси - Аллоҳдан умид қиламанки, ўзидан олдинги йилнинг ва ўзидан кейинги йилнинг гуноҳларига каффорат бўлади. Ошуро кунининг рўзаси - Аллоҳдан умид қиламанки, ўзидан олдинги йилнинг гуноҳларига каффорат бўлади”. (Муслим).